vrijdag 24 januari 2014

"Longen" een nieuw toneelstuk. Mag het geluid aan? ;)

Is het erg om bijna 61te worden? Soms wel!  Bijvoorbeeld als je na ruim 50 jaar theater in alle vormen, maten en ambachten, in de zaal zit en weer naar de nieuwe kleren van de keizer zit te kijken. In dit geval PROBEERT te luisteren want te zien viel er al bitter weinig. De cloe van de nieuwe kleren van de keizer is dat hij niks aan had. In dit geval dat iedereen met ingehouden adem - vandáár de titel longen waarschijnlijk - zit te luisteren.  Jawel, exact anderhalf uur een onafgebroken waterval en stroom van woorden die als ze al hoorbaar waren, niet te verstaan waren.  Na een paar minuten - die erg lang leken - waarin het paar een kakofonie van twee monologen tegelijkertijd produceerden en ik er letterlijk geen touw aan vast kon knopen, begonnen ze om beurten te praten.  Maar eh... lag het nou aan mij... Toch even testen: linker wijsvinger in linker oor, omwisselen, en dan beide oren. Kompleet stilte.  Nee, het lag duidelijk niet aan mijn oren.  Bovendien meende ik -terecht- echt hoofdmicrofoontjes te zien en in de eerste teksten spongen de "S"-sissen (miSSchien iS 't wel miSs...) er bovenuit en werd er duidelijk in de 1,5 kHz, de hoge tonen geknepen... tot er niets meer te horen was... :(

Zoals altijd, lees ik nooit vooraf een programma tenzij het in een mij vreemde taal gaat.  Maar bij Longen waren er geen ondertitels voor slechthorenden en den klank die was zoprecies "complètement foutus".  Wij zaten weliswaar op de laatste bevolkte rij van de tribune, in het midden, en ik dacht dus eerst nog dat het misschien aan mijn oren lag, maar na een stiefkwartiertje was het mij duidelijk.  Ten eerste viel Hans na 10 minuten geschuifel in zijn stoel en eerst ook in zijn oren poerend, in semi-comateuze slaap waartegen ik tevergeefs een uur lang met mijn elleboog heb zitten stoten; resultaat: ik zit nu met een blauwe elleboog dus. ;)  Secundo: Met regelmaat viel er een "hahaha" van de uiterste plaats rechts van ons, soms simultaan met een "hahaha" uiterst links enkele rijen voor ons.  En juist omdat iedereen gespannen met ingehouden adem zat te luisteren waardoor je een speld had kunnen horen vallen, kwamen die spontane sololachjes irritant overdonderend over.  Ja, de regisseur heeft natuurlijk geen ondertiteling nodig. Een enkele keer ontstegen er middenvoor óók wel een paar lachjes of gegrinnik en één keer lachte zowaar de halve zaal; echt waar! :D  "Zij" is dan alweer een minuut of zo bezig met een alweer onverstaanbare "kwebbel-de-kwebbel-de-kwebbel-nee-hoor-kwebbel-de-kwebbel-..." monoloog waarop "hij" plots luid en duidelijk, dwars door het gekwebbel: "Kutwijf! Kutwijf, kutwijf, kutwijf, kutwijf!" roept. Ja da's echt lachen dus. B:-)

Het toneelbeeld dan?  Een absoluut smaakvol zwart, circa 60 cm hoog bij 10 x 10 m podium, met links en rechts 2 uitsparingen (opgangen?), rechtsvoor en linksachter een stuk of 20 spotlampjes aan lange zwarte draden die de uiterste hoeken markeerden.  Soort van "Schöner Wohnen" @1970 beeld. Symbolische metaforen of zo? En naar ik aanneem om te laten zien dat ze echt, heus wel konden branden, gingen ze na een uur rechtsvoor enkele minuten aan, en later linksachter idem.  Achterin de silhouetten van een man en een vrouw, tête-à-tête gefiguurzaagd in het podium en vanonder met cool TL aangelicht. (Gelukkig bleef dat de hele voorstelling onveranderd.) Al met al, een héél mooi podium waarbij je eigenlijk een voortdurende bestorming door een 20 tal spelers verwacht.  Een podium voor Lear, Hamlet of "the Scottish play" zoals bij Toneel Groep Amsterdam, met of zonder die 13 opgepotte coniferen die één voor één hé-hopla door de lucht gelanceerd op het vierkante vlak "arrêt-lap!" te pletter vielen (*)  Maar helaas, behalve de onverstaanbare woordenstroom werd het verder lege podium eigenlijk onbenut door hem en haar die telkens een stiefkwartiertje lang dan weer vis-a-vis nagenoeg roerloos, dan eens op de grond zittend met als hoogtepunt rug-tegen-rug zelfs zowat volkomen onhoorbaar, of keuvelend of kibbelend een metertje of twee, misschien wel eens 3 op het 10 x 10m aflegden. :(

De belichting dan???  <zucht> aha!  Zou dat de diepere betekenis van Longen zijn? Na zo'n anderhalf uur met ingehouden adem apnoaes valt er heel wat te zuchten! ;)  Als lichtontwerper en belichter zie ik met regelmaat dingen waarbij ik denk "les goûts et les couleurs ne ce discutent pas".  Ik en volgelingen van Sir Richard Pilbrow gaan altijd uit van "motivated light source" terwijl bijvoorbeeld het Duitse opera en toneel vaak "brutales Licht" om het effect willen.  Het één sluit het ander niet uit, en ongeacht welk uitgangspunt, heb je fascinerende, oogverblindende, onmerkbaar dramatische, .... En <zucht> "kut met peren" zoals bij Longen.  Afgezien van 2 statieven met elk een profielschijnwerper met een full ct. blue / orange, zowel links als rechts die als de twee stonden nog iets van contouren lieten zien, heb ik me doodgeërgerd aan het verder 100% letterlijk van voren platgegooide gedoe.  

Op internet net ff gekeken wat er te vinden was.  (**)  Tja, ... Er staat een citaat uit vrijwel het begin van het stuk :  “Ik zou zeven jaar lang iedere dag naar New York op en neer kunnen vliegen en nog steeds niet zo veel schade aan het milieu aanrichten als wanneer ik één kind zou krijgen. Tienduizend ton CO2. Zoveel weegt de Eiffeltoren. Ik zou de Eiffeltoren liggen te baren.”

Dat leest wel intrigerend maar ik heb letterlijk alleen "n'r New York op-n-neer vliegen" dat "gewicht van de Eifeltoren" en "baren" kunnen verstaan.  En dat "baren" is dan nog een conclusie omdat het enige wat wèl te begrijpen was in het voorafgaande gereteketet, is dat het blijkbaar over de zin of juist onzin van kinderen krijgen of hebben ging.
Het curriculum van de cast heeft het o.a. over "een reizende ster" en wellicht is dat ook zo als ze tenminste hoor- en verstaanbaar is.  En de regie beloofd wel snor te zitten met zo'n credit lijst.  Vanzelfsprekend verwachte ik geen gooi-en-smijtwerk, slaande deuren, onderbroeken-theater van de lach.  Hoewel, dat "kutwijf" 5x, is toch wel een béétje... :D  Maar gezien de absoluut mini-minimalistische non-acties, en doorratelende spraakwatervallen, vraag ik mij dan even af of hij wellicht gespecialiseerd is in hóórspelen?  Oops... "Da's een abuis die niet juist was!" zeggen ze dan in Antwerpen. ;) :D 

Hopeloos? Tja, misschien zijn de teksten wèl grappig en zelfs als hóórspel best te genieten.  Maar mag er dan wel 65 db versterking overheen?  

Was er een tech mankement?  Dan was het al vanaf het begin en dan stop je gelijk tot het euvel verholpen is.  Niet te verhelpen?  Dan harder, ouderwets onversterkt spreken.  Pech is niet leuk, in tegendeel zelfs.  Maar professioneel is het alles behalve om het publiek 1,5 uur naar onverstaanbare klanken te laten luisteren.

(*) the Scottish play oftewel Macbeth  zoals in december 2012 door TGA. zie mijn kritiek die ik naar het blog hiervoor verplaatst heb. 
(**) de link naar Compagnietheater.nl gaf het volgende:  
>>Longen. Studio Dubbelagent
Terwijl de aarde opwarmt, de economie op z’n gat ligt en de samenleving verhardt, wil een jong stelletje wel/niet/wel/niet/wel een kind. Denken ze daar te veel over na, dan doen ze het nooit. Denken ze er te weinig over na, dan wordt het een ramp. Wat gaat eerder stuk: de aarde, of hun relatie?

               "Ik zou zeven jaar lang iedere dag naar New York op en neer kunnen vliegen en nog steeds niet zo veel schade aan het milieu aanrichten als wanneer ik één kind zou krijgen. Tienduizend ton CO2. Zoveel weegt de Eiffeltoren. Ik zou de Eiffeltoren liggen te baren.”

Een sprankelende, tragikomische dialoog die na weergaloze successen in Engeland en Amerika nu voor het eerst in Nederland speelt. Longen is een scherpe, veelgelaagde voorstelling voor een breed publiek. Een love story in al z’n pijnlijke eerlijke gebreken, over een generatie voor wie onzekerheid de enige zekerheid is. 

Studio Dubbelagent
Studio Dubbelagent kenmerkt zich door een voorkeur voor brutaal nieuw werk, vlotte ensceneringen en een uitgesproken onderwerpskeuze. Met lef, dynamiek en passie, maar ook met het geloof dat theater niet enkel voor de elite moet zijn. Geleid door Teunkie van der Sluijs, maakt het toegankelijk teksttoneel dat uitblinkt door nauwkeurige acteursregie.

Teun Kuilboer verwierf bekendheid door zijn rollen in Goede Tijden Slechte Tijden en Meiden van de Wit, en films als De Heineken Ontvoering, Nova Zembla en Volle Maan. Recent speelde hij de hoofdrol in de film Deal van Eddy Terstal. Op het toneel was hij eerder te bewonderen in Romeo over Julia (REP), Onze Jeugd (Senf) en Vuur (DNA).

Laura de Boer is een rijzende ster op het Nederlands toneel, en speelde hoofdrollen in onder meer Anne en Zef, Thaiboxverdriet en Clyde en Bonnie (De Toneelmakerij), naast rollen bij Toneelgroep Amsterdam, Oostpool en het Nationale Toneel. Ook speelde ze in speelfilms als Tiramisu en Julia’s Hart. Recent vervulde ze de hoofdrol in de Duitse thriller Du hast es versprochen.

Regisseur Teunkie van der Sluijs werkt voornamelijk in Engeland, waar hij stafregisseur is bij het Royal National Theatre in Londen. Hij regisseerde onder meer Yasser van Abdelkader Benali, Winter van Jon Fosse en Women Laughing van Michael Wall. In Nederland maakte hij voorstellingen voor het Rozentheater, de Koninklijke Schouwburg Den Haag en het Festival aan de Werf. Vorig seizoen ontving hij in Londen nominaties voor de Best Director Award en de Samuel Beckett Award voor zijn theaterbewerking van de Franse speelfilm La Haine, in coproductie met Likeminds. 

 

Met: Teun Kuilboer & Laura de Boer 
Regie: Teunkie van der Sluijs

Data
WO 22 t/m ZA 25 jan
Aanvang 20.30 uur 
ZO 26 januari
Aanvang 15.00 uur

Entree
Normaal: 20,-
CJP/Stadspas/Student: 15,-

Macbeth.

[Dit is een herplaatsing vanuit mijn Engelse My Opinions van dec. 2012 (staat daar nog) omdat ik bij LONGEN hiernaar verwezen heb.]

Ojee! "The Scottish Play" van Shakespeare door Toneelgroep Amsterdam, met een cast waarbij je verwacht dat je te weing vingers zult hebben om af te kunnen likken, viel niet in goede aarde.

Wel werd er driftig met bloed en coniferen van de Gamma gesmeten! Waarachtig, 13 stuks welgeteld, vlogen aan het einde, één voor één aangesleept, hoog door de lucht vanachter de roestvrijstalen Smegg design keuken midden op het toneel te pletter. Mijn associatie was, overigens heel toepasselijk, het schotse paalwerpen, en vooral in de versie van Suske & Wiske waarbij ik verwachtte dat Jerommeke "dat zal hier rap gedaan zijn, zie" de twee overgebleven coniferen "arrêt, lap" er bij zou smijten. Maar voordat Macbeth aan het slot in de aanval gaat en de ene opgepotte groene conifeer na de andere om zeep helpt, worden hij en het bloederige toneel goed natgespoten! Dat voorkwam dat hij èn de eerste rijen, onder opstuivend turf terecht zouden komen! 
Kijk, dat bedoel ik nou: gewoon Gamma! De tuinslang rolde overigen zichzelf - wobbel-wobbel-wobbel-wop - op de haspel, net als het snoer van een stofzuiger. Wat een regievondst! ;)

Origineel was wel het idee om de drie toverkollen door zijn omgeving te laten vertolken. Waarom ze er nou een soort parodie op Jiskefet's Oesama en andere creaties van Romeyn leken te zijn, werd mij niet duidelijk. Maar soms waren Macbeth 's hersenspinsels in deze aanpak wèl grappig. Aan het einde zat overigens nog een beeld dat tot vragen leidt: iemand zit op het aanrecht - terwijl de coniferen over hem heen vliegen - met een grote soeplepel in de pan of mogelijke heksenketel te roeren en later lijkt het alsof hij het over zijn voeten in de gootsteen zit te scheppen. Dat schotten gierig zouden zijn is een bekende karikatuur. Maar de soep op smaak brengen met tenenkaas? :D

Zoals gezegd, ik ben behalve liefhebber van the Scottish play, ook fan van de hele cast! En ja, het zijn en blijven eerste klasse acteurs! Maar desalniettemin, konden ze mij whats-o-ever niet beroeren. Aan het einde begon ik melig te worden van al het Gamma en Suske en Wiske gedoe terwijl ik na het eerste half uur echt om de 5 a 10 minuten telkens even wegdommelde. Maar, zoals bij TA gebruikelijk is, weerklinken er met regelmaat overtreffende geluidseffecten wat decibellen en -toeters betreft en wel het liefst een minuut of zo lang. Ter afwisseling worden ook wel machinegeweren of ander schiettuig ingezet die eveneens prima wekkers zijn. En bij een design keuken passen natuurlijk geen speren en zwaarden, dus dat is wèl zo consequent! Echt stierlijk vervelend, hoogst irritant en doodvermoeiend is de gewoonte tegenwoordig om zelfs een complete batterij schijnwerpers, stralers of ander belichtingsmateriaal de zaal in te laten schijnen. Dit keer was het vooraf èn gedurende de gehéle voorstelling prijs. Daardoor ga je je ogen wat dichtknijpen... tot ze vanzelf dichtvallen. Jong en oud, overal zag ik knikkende hoofden en met regelmaat was er weer iemand minder in de zaal. TA rekruteerde ook als gewoonlijk nogal wat middelbare scholieren. Dat is natuurlijk toe te juichen. Maar de hele rij naast mij op het eerste balkon begon een na een op te krassen na een dik uur. En dat is natuurlijk weer treurig.

Zoals altijd, lees ik het programma pas nadat ik mijn zegje zoals bovenstaand neergeschreven heb. Tja, ik vrees dat diegenen die het stuk niet zo goed kennen als ondergetekende, èn de ronkende volzinnen in het programma gelezen hebben, er helemaal niets meer van begrepen hebben. Wat dacht u van volgende zinnen: "Centraal op het toneel bevindt zich een vierkant vlak: ..(..).. Het is zowel een fysieke als mentale ruimte, omdat de gebeurtenissen een circulaire structuur hebben." Dat is volgens mij echt Gamma logica. Maar "Over Macbeth" gaat in het programma nader in op de psyche van de protagonisten. "Onze hypothese is dat er tussen Macbeth en zijn vrouw een sadomasochistische verhouding bestaat." Dat is voor mij een geheel nieuwe insteek! De daaropvolgende theorieën, observaties en conclusies in het programma zijn op zich niet eens ver gezocht. Maar tenzij het telkens bij mijn wegdutten plaatsvond, ik heb niets van dat alles op het toneel teruggezien. Merkwaardig genoeg zijn er ook echte contradicties. "is Macbeth een psychopaat? Nee, " aldus het programma. En even verder lezen we dat het "een misverstand is om te denken dat het Macbeth om de macht gaat, nee het gaat hem om het moorden!" Misschien heb ik een verkeerde definitie van een psychopaat??? Aan het einde van "Over Macbeth" viel mijn broek toch van mijn gat af. : "...(...)... Geweld is bij Shakespeare altijd extreem, maar nooit blind. Geweld wordt gepleegd met open ogen. Er is een gedachte en een besluit. Ook Anders Breivik was niet blind. " (einde "Over Macbeth") Dan moet ik echt aan Macbeth's laatste zinnen van zijn slotmonoloog denken :
"Life is like a shadow; A poor player that struts an frets his hour upon the stage. It's a tale told by an idiot, full of sound and fury; and then is heard no more." Eerlijk gezegt, zo letterlijk heb ik het niet eerder meegemaakt, en dat is geen compliment, helaas.

P.S. Bijgeloof in het theater. In Engeland mag je het stuk alleen als "The Scottish Play" aanduiden, anders brengt het rampspoed en ongelukken met zich mee. :)